La ĉuvaŝa, ekzemplo de lingva anstataŭiĝo en la Rusa Federacio

[[Foto: Sebastià Ribes]]

Mi havis la bonŝancon partopreni la du prelegojn de Hektor Alos lastatempe en Barcelono pri la ĉuvaŝa lingvo La unua okazis en la fakultato pri filologio de la Universitato de Barcelono kaj en ĝi ĉeestis elstaraj socilingvistoj kiaj Francesc Xavier Vila aŭ Albert Bastardes. La diskuto, tre akademia, pritraktis i.a. la diversajn metodologiajn aspektojn de la esploro. Tiu esploro elstaras pro la fakto, ke temas pri ekzempla paradigmo de lingva anstataŭiĝo. La lingvo daŭre vivas en kampara medio kaj ĝi perdiĝas laŭ la diversaj generacioj. T.e., pluraj gepatroj kiuj parolas la ĉuvaŝan kun siaj gepatroj alparolas la rusan al la gefiloj.

La dua prelego okazis en ejo Vilaweb, ĝin aranĝis Kataluna Esperanto-Asocio kaj inaŭguris serion da prelegoj kie ankaŭ partoprenos Jordi Solé i Camardons, Lluís de Yzaguirre, Juan Carlos Moreno Cabrera aŭ Michele Gazzola. En sekvaj sesioj de tiu serio oni pritraktos diversajn temojn kiuj rilatas la lingvan imperiismon kaj la lingvan justecon.

La prelego en ejo Vilaweb, kie partoprenis kvindek-kelko da homoj, pritraktis la staton de la ĉuvaŝa kadre de la lingva politko en Rusio. Tiel, la preleganto prezentis la diversajn eraojn de la lingva politiko en Rusio dum la 20a jarcento kaj la situacion de la diversaj teritoriaj lingvoj. En la dua parto, la preleganto proponis panoramon sus la nuntempa uzado de la ĉuvaŝa. La sekva debato, kie partoprenis elstaraj fakuloj kiaj Miquel Cabal, pritraktis ĉefe la eblecojn revivigi la lingvon en la estonteco.

Alos reliefigis la ĝeneralan malkonon de la eblecoj de dulingvismo kaj de plurlingvismo en socio kiu, sen aliro al internaciaj eldonaĵoj, pluraj gepatroj daŭre pensas ke paroli lingvon okazigas misparolon de iu alia. Kurioze, entuziasma anaro kiu defendas la ĉuvaŝan konsistas ĉefe el ĉuvaŝaj esperantistoj kiuj, konante la teoriojn pri lingva ekologio kaj lingva daŭripovo, decidis aktive agadi kreante nuntempe promesplenajn iniciatojn.

Jen la filmo de la prelego en ejo Vilaweb (en la kataluna)

fffff

Lingva elpenso post la prelego de Hèctor Alòs

Aŭskultante alilandan sociolingvistikan situacion oni, neeviteble, komparas ĝin kun la propra. Pro tio gravas, ke la preleganto bone konu ambaŭ sociojn, ĉar tiamaniere li povas emfazi la gravajn flankojn kaj klarigi la diferencojn, ĉefe kiam ili ne estas tuj videblaj aŭ oni povas ilin miskompreni. Tion altnivele kaj klare faris Hèctor Alòs en sia interesplena prelego “Les llengües minoritzades de rússia: el cas del txuvaix”

Tiusence, konceptoj kiel nacia identeco kaj patrina lingvo ne estas ĉie samaj. En Rusio ĉiuj estas rusianoj sed nur parto el ili estas rusoj, la aliaj estas ĉuvaŝoj, ĉeĉenoj, tataroj, ktp. Kutime, tiuj nerusaj rusianoj deklaras, ke ilia patrina lingvo estas tiu de ilia nacieco, malgraŭ ke ofte ili neniam parolis ĝin kun sia patrino. Tiel, multaj el tiuj nerusaj rusianoj fakte parolas nur aŭ ĉefe la rusan kun familianoj, amikoj kaj kunlaborantoj.

Oni neniam scias, ĝis kiu punkto la lingvo “sapir-whorfe” helpas aŭ malhelpas kompreni tiajn konceptojn: en la rusa, kiel en Esperanto, estas du malsamaj vortoj por la du klare malsamaj konceptoj: ruso kaj rusiano. Okazas nenio grava, kiam rusiano diras, ke li ne estas ruso, sed ja gravas, kiam kataluno aŭ eŭsko diras, ke li ne estas hispano. La respondo, kiun kutime oni ricevas (“¿Qué pone en tu DNI?”, “Kion diras via oficiala identiga dokumento?”), plirilatas al esti hispaniano ol al esti hispano. Kaj fakte, kiam mi diras “jo no sóc espanyol” (“mi ne estas hispano”), pro la manko de du malsamaj vortoj mi ankaŭ neas esti hispaniano, kaj tio parte pravigas la menciitan respondon. Kompreneble, laŭ mia pasporto mi estas hispaniano, same kiel ĉuvaŝo estas rusiano, do tiu ĉi estas mia ŝtataneco, ĝis eventuala nova ŝanĝo en la landlimoj. Tamen mi estas nacie kataluno (kaj ne hispano sendepende de la nunaj aŭ estontaj landlimoj aŭ de mia loĝloko).

Mi ne scias, ĉu se niaj lingvoj havintus tiajn malsamajn vortojn, oni pli bone komprenus la du konceptojn, sed certe ili helpus. Tiu manko ankaŭ percepteblos se Katalunio iĝos nova ŝtato, ĉar tiam, en ĝi ĉiuj estos katalunanoj, sed ne ĉiuj estos katalunoj. Certe pri tio jam pensis Josep Tarradellas, kiam en 1977, revenanta kiel prezidento post longa ekzilo, diris “Ciutadans de Catalunya: ja sóc aquí” (“civitanoj de Katalunio: mi jam estas ĉi tie”). Tamen, tiaj parafrazoj neniam estas tiel efikaj kiel simplaj vortoj, kiuj pli facile kapablas naski klarajn konceptojn.

Viktoro Solé

Kunhavi

Arĥivo de novaĵoj